Co to jest hiponatremia? Jak rozpoznać i leczyć niedobór sodu

Sód odpowiada za gospodarkę wodną organizmu. Jego niedobór, czyli hiponatremia, występuje rzadko i może być skutkiem silnego odwodnienia, choroby nerek, niedoczynności tarczycy, a nawet wypicia za dużej ilości wody źródlanej. Pierwsze objawy hiponatremii to osłabienie, ból głowy i nudności.

Prawidłowy poziom sodu w organizmie to 135-145 milimoli na litr (mmol/l). Zarówno nadmiar, jak i niedobór sodu jest niebezpieczny dla zdrowia.

Rola sodu w organizmie

Sód odgrywa ważną rolę w stabilizowaniu gospodarki wodnej organizmu. Utrzymuje równowagę wodno-elektrolitową i kwasowo-zasadową, reguluje objętość wszystkich płynów ustrojowych i zwiększa wydzielanie soków trawiennych. Bierze też udział w transporcie aminokwasów i cukrów. Wraz z potasem reguluje napięcie mięśniowe i ma wpływ na przewodzenie bodźców w komórkach nerwowych.

Przyczyny niedoboru sodu

Niedobór sodu jest bardzo rzadkim zjawiskiem, ponieważ ten pierwiastek występuje w powszechnie spożywanej soli kuchennej. Hiponatremia następuje najczęściej na skutek odwodnienia organizmu, na przykład po długotrwałym wysiłku fizycznym, przy wymiotach, biegunce, rozległych oparzeniach czy przedawkowaniu środków moczopędnych. Przyczyną niedoboru sodu mogą też być choroby i schorzenia, takie jak niedoczynność tarczycy, niedoczynność kory nadnerczy, zespół nieadekwatnego wydzielania hormonu antydiuretycznego, niewydolność serca, marskość wątroby i choroby nerek. Niski poziom sodu może być też skutkiem przewodnienia hipotonicznego, czyli zatrucia wodnego. Może do niego dojść w szpitalu (na przykład przy płukaniu pęcherza), lub na skutek przyjęcia dużej ilości płynów o niskiej zawartości sodu (na przykład wody podczas biegu maratońskiego).

Objawy niedoboru sodu

Objawy hiponatremii nie są charakterystyczne, dlatego można ją pomylić z innymi schorzeniami. Na początku występuje ból głowy, nudności i ogólne osłabienie. Może się też pojawić brak apetytu, niepokój i nadpobudliwość nerwowa. Przy ciężkiej hiponatremii, czyli kiedy poziom sodu spadnie poniżej 125 mmol/l, mogą dojść jeszcze zaburzenia w orientacji i wymioty. Długotrwały niedobór sodu lub jego spadek poniżej 110 mmol/l może doprowadzić do obrzęku mózgu, zaburzeń oddychania, a nawet śmierci.

Leczenie niedoboru sodu

Zawartość sodu ustala się za pomocą morfologii i badań moczu. W przypadku niedoboru, przeprowadza się leczenie polegające na jego uzupełnieniu. Szczegółowy przebieg terapii zależy od ilości utraconego sodu i czasu, przez jaki utrzymywała się hiponatremia. Poziomu sodu nie można wyrównywać szybko i gwałtownie, dlatego dawki zwiększa się stopniowo. Na początku lekarz poleca zazwyczaj odstawienie płynów i uzupełnianie niedoboru sodu poprzez pożywienie. Źródłem sodu jest między innymi sól kuchenna, wędliny i mięso wędzone, pieczywo i ekstrakty drożdżowe. Hiponatremię leczy się także płynami elektrolitowymi dostępnymi w aptece, a w przypadku ciężkich niedoborów płyny nawadniające podaje się pacjentom dożylnie.

• Potas jest potrzebny, aby organizm człowieka mógł rosnąć. Zobacz, czym jest hipokaliemia, czyli niedobór potasu oraz przyczyny, objawy, leczenie choroby.
• Ryzyko osteoporozy zwiększa się przez niedobór witaminy D3. Zobacz, objawy i skutki ubytków tej witaminy w organizmie.
• W trakcie wysiłku fizycznego zużywany jest glikogen. Zobacz, czym jest glikogen i jak uzupełnić jego niedobór po treningu.