Efekt golema – negatywna odmiana efektu Pigmaliona – jest przyczyną niepowodzeń w życiu dorosłym

Efekt golema jest negatywną odmianą efektu Pigmaliona, polegającą na zachowywaniu się w określony sposób – zgodnie z konkretnymi oczekiwaniami wobec danej jednostki. Efekt ten może odpowiadać za trudności w resocjalizacji uczniów, sprawiających problemy wychowawcze. Ponadto bardzo często osoby, których dotknął efekt golema w dzieciństwie, borykają się z brakiem pewności siebie w życiu dorosłym.

Efekt golema po raz pierwszy został opisany w latach 80. XX wieku przez izraelskich psychologów. Na podstawie przeprowadzonych badań doszli do wniosku, że zła opinia nauczyciela na temat ucznia, może znacznie utrudniać mu postęp, a także przyczyniać się do dalszej degradacji.

Czym jest efekt golema?

Efekt golema jest negatywną odmianą efektu Pigmaliona, która niekiedy traktowana jest, jako samospełniająca się przepowiednia (proroctwo). Oznacza to, że pod wpływem czyichś negatywnych oczekiwań, zaczynamy zachowywać się w przewidywalny sposób – zgodnie z nimi. Nazwa efektu golema ma swoje źródło w legendach żydowskich. Golem jest istotą z gliny, która przypomina człowieka, jednak nie ma duszy, rozumu oraz mowy. Efekt golema wiąże się ze stereotypizacją oraz tzw. „szufladkowaniem” (zaliczaniem kogoś do określanej kategorii na podstawie powierzchownego oglądu). Sztampowym przykładem jest pochopne ocenianie ludzi po ich ubiorze. Efekt golema jest nieuświadamiany – negatywne oczekiwania są spełniane przez konkretne jednostki mimowolnie, często bez zastanowienia.

Efekt golema w dzieciństwie

Efekt golema jest bardzo częstym błędem wychowawczym, popełnianym względem dzieci. Powielają go zarówno rodzice, jak i nauczyciele, często nie zdając sobie sprawy, że podcinają dzieciom skrzydła i uniemożliwiają rozwój osobisty. Szczególnie częstym zjawiskiem w środowisku szkolnym jest przewidywanie, że uczeń, który ma poważne problemy z nauką, nie jest w stanie osiągać bardzo dobrych wyników. Podobnie jest również z dziećmi, które sprawiają problemy wychowawcze – im efekt golema utrudnia resocjalizację, a niekiedy bywa przyczyną regresji. Podobne błędy względem swoich dzieci, popełniają rodzice, którzy, przewidując, że ich pociechy zachowają się w określony, sposób, nieświadomie przyczyniają się do powielania negatywnych zachowań.

Konsekwencje efektu golema w życiu dorosłym

Efekt golema najczęściej dotyka dzieci, ale pojawia się również w życiu dorosłym, np. w pracy zawodowej. Podstawową jego konsekwencją jest brak pewności siebie i wiary w swoje możliwości. Osoby dotknięte efektem golema, bardzo często mają problemy ze swoją samooceną, co przekłada się na: trudności w znalezieniu dobrej pracy, a także niemożność samorealizacji. Konsekwencje efektu golema są wyraźnie widoczne w życiu zawodowym. Osoby nim dotknięte w dzieciństwie, często mimo wysokiego potencjału, osiągają bardzo niskie wyniki w pracy.