Podział majątku przy rozwodzie następuje w drodze notarialnej umowy stron, jeśli istnieje między nimi zgodność co do podziału wspólnego majątku, lub na drodze sądowej. O podziale majątku wspólnego orzeka sąd okręgowy w wyroku rozwodowym lub, później, sąd rejonowy.
Podział majątku przy rozwodzie zależy od ustroju majątkowego, jaki istniał pomiędzy małżonkami – czyli czy posiadali oni majątek wspólny. Zależy to od tego, czy była między nimi ustawowa wspólność majątkowa, przy której ustawa wskazuje, co należy do majątku wspólnego, a co do majątków osobistych małżonków. Może zależeć też od treści umowy majątkowej zawartej między małżonkami.
W praktyce, mimo istnienia wspólnego majątku oraz dwóch majątków odrębnych należących do małżonków, podczas trwania małżeństwa stanowią one jedną całość gospodarczą, a ich podział następuje przy rozwodzie.
Przedmioty majątkowe, które tworzą majątek wspólny to w szczególności:
Do majątku wspólnego małżonków nie wchodzą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę. Jednak spadkodawca lub darczyńca może postanowić, że dana rzecz będzie ich wspólną własnością. Do majątku wspólnego nie należą też przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, prawa autorskie, niewypłacone przez pracodawcę wynagrodzenie.
W chwili rozwodu ustaje majątkowa wspólność małżeńska, która charakteryzuje się tym, że w majątku wspólnym małżonkowie nie mają ustalonych udziałów. Konkretny podział majątku następuje na drodze sądowej lub w drodze umowy między rozwodzącymi się. Umowa, wymagająca formy aktu notarialnego, jest zdecydowanie lepszym sposobem – pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze rozwodzącym się małżonkom.
Rozwodami zajmuje się sąd okręgowy, i jeśli podział majątku wspólnego nie spowoduje zbytniego przeciągania się postępowania, to może o nim orzec ten sąd. W przeciwnym razie należy wnieść osobny pozew o podział tego majątku, ale już do sądu rejonowego, na podstawie orzeczenia o rozwodzie.
Rozstrzygnięcie, do kogo ma należeć dany składnik majątku po rozwodzie, czyli np. dom lub samochód, wymaga stwierdzenia, czy należy on do majątku wspólnego małżonków – np. darczyńca postanowił, że darowana rzecz będzie własnością ich obojga, czy do majątku osobistego – np. sprzęt ortopedyczny służący jednemu z nich.
Z chwilą ustania wspólności ustawowej wspólność ta ulega przekształceniu - od tej chwili małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, niezależnie od tego, w jakim stopniu każdy z nich przyczynił się do jego powstania. W drodze wyjątku jednak na wniosek jednego z małżonków sąd może ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym. Muszą istnieć ku temu ważne powody, i musi być uwzględniony stopień, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku – np. regularnie opłacał rachunki i raty kredytowe, finansował z własnych środków remont itp.
Niezależnie od kwestii podziału majątku sąd w wyroku rozwodowym orzeka o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez rozwiedzionych małżonków. Może np. orzec, że jeden z małżonków będzie korzystał z jednego pokoju, drugi – z drugiego itp. W wypadkach wyjątkowych, jeśli jeden z małżonków swym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może wówczas nakazać, na żądanie drugiego z małżonków, jego eksmisję.
