Myślenie lateralne – niekonwencjonalne rozwiązanie problemu

Myślenie lateralne wymaga zerwania ze schematami i kreatywnego podejścia do rozwiązania problemu. Myśląc równolegle – „w bok” – dostrzegamy nietypowe rozwiązania.

Termin „myślenie lateralne” wprowadził w 1967 roku Edward de Bono – lekarz i światowy autorytet w dziedzinie tzw. twórczego myślenia (autor książki „Lateral Thinking: creativity step by step”, tł. „Myślenie lateralne: Idee na przekór schematom”). Myślenie lateralne, inaczej myślenie równoległe, myślenie w bok, polega na spojrzeniu na problemową sytuację z innej perspektywy, przeformułowaniu problemu, co pozwala dostrzec nowe możliwości rozwiązania sprawy. Jest to przeciwieństwo myślenia wertykalnego (w głąb) – szybkiego, opartego na rozsądku i zgodnego z przyzwyczajeniami wyjścia z sytuacji.

Myślenie równoległe w trzech krokach

Myślenie w bok umożliwia znalezienie pozornie tylko nieistniejących rozwiązań. Wymaga jednak zerwania ze schematycznością, która z jednej strony ułatwia nam życie, z drugiej – znacznie je ogranicza. Myślenie lateralne wymaga poczucia humoru oraz przestrzegania trzech zasad:

1. Bądź kreatywny.

2. Naucz się dostrzegać nowe możliwości.

3. Przeformułuj problem.

Myślenie lateralne – przykład

Wyobraź sobie, że dwie osoby kłócą się o pilot do telewizora. Nie ma drugiego, wolnego odbiornika. Jak rozwiązałbyś problem? Odpowiedzi typu: zabrałbym pilot i wyłączył telewizor, rzucił monetą, zrobił grafik, czy wyróżnił jedną osobę, wskazują na myślenie wertykalne. Jeżeli jednak wpadłbyś na pomysł, żeby zapytać, co chce oglądać każda z nich i znalazł rozwiązanie kompromisowe, łącząc potrzeby obu stron, to byłoby to myślenie lateralne (załóżmy, że jedna osoba chciała oglądać reality show, w którym bohaterowie radzą sobie w trudnych warunkach, druga zaś dokumentalny program o zwierzętach. Obie potrzeby można połączyć, znajdując np. film przygodowy).

Myślenie lateralne – przyczyny niechęci wobec kreatywnego rozwiązywania problemów

Szkoła utrwala wzorzec myślenia logicznego (wertykalnego) – chęć przypodobania się nauczycielom prowadzi do konformizmu. Ponadto w sytuacji kryzysowej często nie znajdujemy wyjścia z sytuacji, gdyż w żadnym stopniu nie zamierzamy zmienić swoich poglądów i otworzyć się na zmiany. To, dlaczego nie chcemy myśleć lateralnie wyjaśnia kilka faktów:

• Im jesteśmy starsi, tym nasza kreatywność maleje – dzieci są w naturalny sposób ciekawe świata.
• Pomysłowość i innowacyjność nasuwa skojarzenie z buntem, szaleństwem, działaniem ryzykownym.
• Kreatywne rozwiązania wymagają otwartości i odwagi, czasami narażenia się na niezrozumienie społeczeństwa (kiedy Kopernik dowodził, że ziemia jest okrągła naraził się niemal wszystkim naukowcom, był to jednak wysiłek opłacalny).