Kiedy można odmówić wykonania polecenia służbowego?

Pracownik może odmówić wykonania polecenia służbowego, którego wykonanie skutkowałoby stworzeniem zagrożenia zdrowia i życia jego lub innych osób.

Kodeks pracy (zobacz: tekst ustawy) definiuje jako jeden z podstawowych obowiązków pracownika sumienne i staranne wykonanie powierzonej pracy oraz stosowanie się do poleceń przełożonego. Jednak polecenia te muszą być zgodne z przepisami prawa i umowy o pracę (art. 100 § 1).

Przepisy BHP

Pracownik ma prawo odmówić wykonania polecenia służbowego i powinien o tym niezwłocznie powiadomić przełożonego w sytuacji, gdy warunki pracy niezgodne są z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy. Należy wręcz odmówić wykonania polecenia, gdy mogłoby ono spowodować bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia pracownika lub innych osób (art. 210 § 1). Pracownik w takiej sytuacji nie może ponieść niekorzystnych dla niego konsekwencji z tytułu odmowy wykonania polecenia służbowego

Polecenie niezgodne z prawem

Jeśli pracodawca wydaje polecenie, którego wykonanie skutkowałoby złamaniem prawa, pracownik nie tylko może, ale wręcz powinien odmówić wykonania takiego polecenia służbowego. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego bezkrytyczne wykonywanie przez pracownika bezprawnych poleceń przełożonego może uzasadniać nawet wypowiedzenie umowy o pracę, a za wykonanie takich nakazów może grozić podwładnemu również odpowiedzialność karna. Jeśli pracownik ma wątpliwości co do prawnych konsekwencji wykonania polecenia służbowego, może poprosić przełożonego na przykład o wydanie polecenia na piśmie, tak, aby w razie konieczności, istniał dowód na bezprawne polecenie służbowe.

Kobieta w okresie ciąży

Pod szczególną ochroną prawną znajdują się kobiety w okresie ciąży, zatem pracodawca powinien przestrzegać zasad Kodeksu pracy dotyczących traktowania pracownic w ciąży. Jeśli pracodawca łamie przepisy Kodeksu pracy i wydaje sprzeczne z nim polecenie służbowe (na przykład bez zgody pracownicy zleca jej delegację poza stałe miejsce pracy określone w umowie), kobieta ma prawo odmówić wykonania polecenia służbowego sprzecznego z przysługującymi jej prawami.

Jeśli zatem przełożony wydaje polecenia służbowe, które są: niezgodne z prawem (nie tylko prawem pracy, ale także cywilnym czy karnym) lub z umową o pracę zawartą z pracownikiem (na przykład zupełnie niezwiązane z zakresem obowiązków), jak i oczywiście nieuwzględniające zasad BHP – pracownik ma prawo odmówić wykonania polecenia i nie będzie narażony z tego powodu na zwolnienie dyscyplinarne.