Trombocyty – skutki wahań PLT w organizmie

Trombocyty, inaczej płytki krwi, które odpowiadają za proces krzepnięcia, to strzępki komórek pozbawionych jądra. Są mniejsze niż pozostałe komórkowe składniki krwi.

Liczbę trombocytów określa parametr PLT, który jest elementem podstawowego badania morfologicznego krwi. Zarówno nadmiar, jak i niedobór płytek krwi, mogą stanowić poważne zagrożenie dla organizmu.

Krzepnięcie krwi – podstawowa funkcja trombocytów

Płytki krwi inicjują proces krzepnięcia i rozkładu (fibrynolizy) zakrzepu, odpowiadają również za wzrost i skurcz naczyń krwionośnych, wzrost mięśni gładkich i zmiany miażdżycowe. Proces krzepnięcia krwi rozpoczyna się w momencie, kiedy tkanka zostaje uszkodzona. Ma wtedy miejsce cały szereg reakcji chemicznych, które przekształcają białko występujące w osoczu (fibrynogen) w cząsteczki białka prostego (fibryna) o zdolności do zlepiania się. Na powierzchni rany tworzy się rodzaj siateczki, a erytrocyty i trombocyty wpadają w nią, tworząc skrzep.

Zaburzenia związane wahaniami PLT

W 1 mikrolitrze (mm³) ludzkiego osocza znajduje się ok. 150–400 tys. płytek krwi (150000–400000/μl lub 150–400 K/μl). Żyją one w krwioobiegu od 8 do 12 dni, po czym są rozkładane przez wątrobę i śledzionę. Nowe płytki krwi produkuje szpik kostny w postaci megakariocytu, który staje się trombocytem dopiero kiedy traci jądro komórkowe. W organizmie może dojść do zaburzeń związanych zarówno z wytwarzaniem, jak i z niszczeniem płytek krwi. Mamy w wówczas do czynienia ze znacznymi wahaniami PLT, które wywołują trzy rodzaje zaburzeń:

• Trombocytopenię (małopłytkowość) – obniżenie poziomu PLT do mniej niż 300 K/μl.
• Trombocytozę (nadpłytkowość) – podwyższenie poziomu PLT do więcej niż 450 K/μl.
• Trombastenię (trombopatię) – upośledzenie funkcji płytek krwi.

Trombocytopenia i trombastenia – niedobór płytek krwi

Najczęstszym zaburzeniem związanym z PLT jest małopłytkowość, która może mieć dwie przyczyny – zmniejszenie wytwarzania trombocytów lub nadmierne ich niszczenie. Małopłytkowość wtórną powodują głównie:

• niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego,
• niewydolność nerek,
• zakażenie wirusowe,
• uszkodzenie szpiku lub jego samoistny zanik,
• białaczka,
• różyczka u noworodków,
• niedokrwistość aplastyczna.

Istnieje jeszcze małopłytkowość samoistna, w której przyczyną niedoboru trombocytów są mechanizmy immunologiczne i działanie przeciwciał.

W wyniku małopłytkowości występuje skaza krwotoczna, która objawia się:

• skłonnością do samoistnych krwawień,
• nadmiernym powstawaniem siniaków,
• pojawianiem się wybroczyn na skórze oraz błonach śluzowych,
• krwotokami z przewodu pokarmowego, nosa, dziąseł, dróg moczowych i rodnych, a nawet krwawieniami wewnętrznymi, które mogą prowadzić do śmierci.

Skaza krwotoczna może być także objawem trombastenii, która pojawia się najczęściej jako choroba wrodzona. Zaburzenie czynności trombocytów polega tu na niedoborze lub całkowitym braku fibrynogenu, bez którego nie może odbywać się proces krzepnięcia krwi.

Trombocytoza – nadmiar płytek krwi

Zagrożeniem dla organizmu jest nie tylko niedobór trombocytów, ale również ich nadmiar, który sprawia, że krew krzepnie nawet wtedy, gdy nie dochodzi do przerwania żadnej z tkanek. Jej zakrzepy pojawiają się w naczyniach krwionośnych i wędrują do różnych organów. Największym ryzykiem są zakrzepy w mózgu, prowadzące do udarów. Do trombocytozy może dojść w wyniku:

• niedoboru żelaza,
• stanu zapalnego (np. gruźlicy i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego),
• usunięcia śledziony,
• choroby nowotworowej,
• alkoholizmu,
• przyjmowania niektórych leków, np. doustnych leków antykoncepcyjnych.

Istnieją również rodzaje nadpłytkowości nieuwarunkowane żadnymi z tych czynników, tj. nadpłytkowość samoistna, dziedziczna i powysiłkowa (trwająca tylko 15–30 min po zakończeniu forsującej czynności).

Główne objawy trombocytozy to:

• nawracające krwawienia z przewodu pokarmowego, nosa i dróg moczowych,
• parestezje, czyli zaburzenia czucia,
• porażenia,
• zaburzone widzenie,
• napady padaczkowe,
• powiększenie śledziony.

Krzepliwość ocenia badanie nazywane koagulogramem. Parametry tego badania oznaczają liczbę poszczególnych płytek i czas trwania wszystkich procesów składających się na krzepnięcie krwi.

• Często pojawiające się siniaki mogą być skutkiem małopłytkowości. Przeczytaj o przyczynach, objawach i sposobach leczenia zbyt małej liczby płytek krwi.

• Problemy z krzepliwością krwi łączą się z występowaniem częstych krwotoków. Czy wiesz, jakie są zasady pierwszej pomocy i jak zatamować krwotok z nosa?
• Cienkie naczynia krwionośne skutkują pojawianiem się siniaków. Dowiedz się więcej na temat tego, skąd się bierze skłonność do siniaków.