Kiedy i na jakich zasadach przysługuje urlop bezpłatny?

W sytuacjach nagłych i nieprzewidzianych możemy być zmuszeni do skorzystania z urlopu bezpłatnego, uregulowanego przez Kodeks pracy. Kodeks zna dwa rodzaje urlopów bezpłatnych.

Urlop bezpłatny uregulowany w art. 174 § 1 k.p. udzielany jest na wniosek pracownika, zaś w art. 174¹ § 1 k.p. – za jego zgodą.

Kiedy przysługuje urlop bezpłatny?

Aby otrzymać urlop bezpłatny na własny wniosek należy zwrócić się do pracodawcy na piśmie o jego udzielenie. Nie musimy podawać w nim przyczyn, z powodu których ubiegamy się o jego udzielenie, jednak pamiętać należy, że kodeks (zobacz tekst ustawy) nie nakłada na pracodawcę obowiązku uwzględnienia wniosku. Ujawnienie powodów może być więc pomocne podczas podejmowania decyzji o jego udzieleniu, warto więc swój wniosek odpowiednio uargumentować.

Pracodawca nie ma obowiązku uzasadnienia swojej odmownej decyzji, nie przysługuje też pracownikowi roszczenie o nakazanie pracodawcy udzielenia takiego urlopu. Decyzja negatywna lub jej brak nie podlegają kontroli sądowej.

Drugi rodzaj urlopu bezpłatnego udzielany jest z inicjatywy pracodawcy, w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy. Okres takiego urlopu określany jest w porozumieniu między pracodawcami zawartym w tej sprawie.

Na jak długo można wziąć urlop bezpłatny?

Urlop bezpłatny można wziąć na czas nieograniczony. Okres ten należy podać we wniosku o jego udzielenie, jednak pracodawca może go udzielić na czas krótszy. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego w wymiarze większym niż 3 miesiące strony mogą dopuścić możliwość odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Jeśli pracodawca proponuje takie rozwiązanie, to aby mieć pewność, że nie zostaniemy odwołani z urlopu z przyczyn ważnych jedynie dla pracodawcy, możemy domagać się uściślenia powodów przemawiających za skorzystaniem przez niego z tego uprawnienia.

Warunki odbywania urlopu bezpłatnego

Jeśli decydujemy się na urlop bezpłatny, to pamiętać należy, że okres ten nie będzie wliczał się do czasu pracy od którego zależne są uprawnienia pracownicze. Sytuacja przeciwna ma miejsce jeśli urlop bezpłatny weźmiemy z inicjatywy pracodawcy.

Jeśli przełożony udzieli zgody na urlop bezpłatny, to odbiera sobie na ten okres prawo do wypowiedzenia umowy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy urlop trwa dłużej niż 3 miesiące a rozwiązanie umowy odbywa się w ramach zwolnień grupowych. Po wykorzystaniu urlopu mamy prawo do powrotu na to samo stanowisko, na takich samych warunkach, a pracodawca nie ma prawa nam tego odmówić.

Warto pamiętać, że jeżeli w okresie urlopu bezpłatnego pracownik zachoruje, przysługuje mu za pierwsze 33 dni urlopu wynagrodzenie na zasadzie art. 92 § 1 k.p., a więc w wysokości 80% lub 100%. Wynagrodzenie chorobowe płacone jest przez pracodawcę. Natomiast za pozostały okres niezdolności do pracy przysługuje zasiłek chorobowy, w tej samej wysokości, ale już finansowany przez ZUS.