Pięć grup przyczyn niepełnosprawności intelektualnej

Najczęstszymi przyczynami niepełnosprawności intelektualnej są czynniki genetyczne, środowiskowe lub schorzenia w okresie dzieciństwa. Największą grupą przyczyn są zaburzenia w rozwoju embrionalnym, np. urazy mechaniczne i infekcje bakteryjne.

Czynniki uszkadzające płód i powodujące niepełnosprawność umysłową mogą działać w okresie prenatalnym oraz postnatalnym.

Podział przyczyn niepełnosprawności

Wśród przyczyn niepełnosprawności intelektualnej można wyróżnić pięć grup:

• zaburzenia w rozwoju embrionalnym,
• zaburzenia okołoporodowe,
• czynniki genetyczne,
• schorzenia w okresie dzieciństwa,
• czynniki środowiskowe.

Zaburzenia w rozwoju embrionalnym – największa grupa przyczyn niepełnosprawności

Czynniki negatywnie wpływające na rozwój embrionalny płodu to zaburzenia chromosomalne i aberracje chromosomowe. Na zaburzenia chromosomalne płód jest najbardziej narażony w pierwszych trzech miesiącach ciąży. Ich przyczynami mogą być, np. urazy mechaniczne, zatrucia alkoholem, infekcje bakteryjne, wirusy i pasożyty (np. toksoplazmoza). Inne czynniki uszkadzające płód w łonie matki to promienie Roentgena i zaburzenia hormonalne matki.

Aberracje chromosomowe to inaczej mutacje chromosomowe. Dochodzi do nich pod wpływem czynników mutagennych (np. promieniowania ultrafioletowego) lub spontanicznie. Polegają na zmianie w strukturze lub liczbie chromosomów. Sprzyjają wystąpieniu zaburzeń takich jak: zespół Downa (spowodowany obecnością jednego dodatkowego chromosomu 21), zespół Klinefeltera (polegający na obecności co najmniej jednego dodatkowego chromosomu X) lub zespół Turnera (całkowity lub częściowy brak jednego z chromosomów X).

Zaburzenia perinatalne

Okres perinatalny obejmuje ostatni trymestr ciąży, poród oraz pierwsze siedem dób życia niemowlęcia. Do grupy czynników powodujących zaburzenia w tym czasie należą, np. złe odżywienie dziecka, niedotlenienie, konflikt serologiczny i poród przedwczesny. Upośledzenie umysłowe często jest spowodowane przez urazy okołoporodowe – czynniki uszkadzające płód podczas akcji porodowej. W ich następstwie pojawia się krwotok wewnątrzczaszkowy i niedotlenienie mózgu.

Czynniki genetyczne

Choroby uwarunkowane genetycznie to zespół Downa, zespół Jacobsena, zespół Pataua, i stwardnienie guzowate. Przyczynami niepełnosprawności intelektualnej mogą być także wrodzone choroby metaboliczne, takie jak: fenyloketonuria, galaktozemia i choroba Niemanna-Picka.

Choroby wieku dziecięcego

Przyczyną niepełnosprawności intelektualnej mogą być też wszystkie choroby przebyte w okresie dwóch pierwszych lat życia dziecka. Czynnikami ryzyka są: zapalanie opon mózgowych, urazy mechaniczne głowy, zatrucia (np. ołowiem), choroby wirusowe (np. odra, świnka, różyczka) i nieprawidłowe odżywianie dziecka.

Czynniki środowiskowe

Do czynników środowiskowych należy zaliczyć warunki niesprzyjające wychowywaniu dziecka. Są to m.in.: brak stymulacji rozwoju, niesprzyjające właściwości psychiczne rodziców, izolacja społeczna oraz wadliwa struktura rodziny.

• Czy wiesz, od czego zależy nasilenie niepełnosprawności? Zobacz, czym się różni lekka i umiarkowana niepełnosprawność intelektualna.
• Niepełnosprawność może łączyć się ze specjalnymi cechami. Dowiedz się, jakie zdolności mają chorzy na zespół Sawanta, czyli niepełnosprawni wybitnie uzdolnieni.