Mechanizmy obronne – jak broni się nasze ego?

Mechanizmy obronne to sposób, w jaki nasza psychika broni się przed treściami, które jej zagrażają. Istnieje wiele rodzajów mechanizmów obronnych – regresja, racjonalizacja, dysocjacja czy somatyzacja.

Mechanizmy obronne mogą być mniej lub bardziej dojrzałe. Każdy człowiek ma „ulubione” mechanizmy, które wykorzystuje częściej. Zawsze jednak robi to nieświadomie, ponieważ mechanizmy obronne działają właśnie poza świadomym działaniem.

Najczęstsze mechanizmy obronne

Regresja – jej zadaniem jest redukcja lęku, wrogości, poczucia zagrożenia. Polega na cofnięciu się do wcześniejszych stadiów rozwoju. Może mieć postać infantylizacji myślenia, zachowania, zmniejszenia ambicji. U dzieci regresja może pojawić się w postaci nocnego moczenia się, ssania kciuka.

Somatyzacja – polega na przeniesieniu napięcia psychicznego na ciało, co może objawiać się sztywnością karku czy bólem głowy. Długotrwały stres może wywoływać choroby psychosomatyczne.

Dysocjacja – najczęściej jest reakcją na traumatyczne doświadczenie. Polega na wyjściu poza własne ciało, oddzieleniu się od sytuacji, która wywołuje bardzo duży stres. Innymi słowy to poczucie, że sytuacja nas nie dotyczy. Zadaniem dysocjacji jest uwolnienie od nadmiernego przeciążenia, jednak zbyt często stosowana może doprowadzić do wykształcenia się osobowości wielorakiej.

Racjonalizacja – polega na przewartościowaniu lub przeinterpretowaniu doświadczenia, by stało się mniej obciążające, mniej zaniżające samoocenę. Racjonalizacja może mieć dwie postaci, tzw. „kwaśnych winogron” i „słodkich cytryn”. Reakcja opisywana jako „kwaśne winogrona” polega na deprecjonowaniu celu, który chcieliśmy osiągnąć, ale z różnych powodów ponieśliśmy klęskę – np. gdy celem był awans, racjonalizacja może mieć charakter myślenia, że kariera nie jest najważniejsza, to stanowisko to tak naprawdę zbyt wielka odpowiedzialność. Słodkie cytryny polegają natomiast na odnalezieniu pozytywów w niepowodzeniu, np. gdy nie zdobyliśmy po rozmowie kwalifikacyjnej upragnionej pracy, można skupiać się na tym, że udział w każdej rozmowie o pracę jest doświadczeniem i pomoże wypaść lepiej w kolejnej.

Mechanizmy obronne, broniące naszego ego są nam potrzebne, żeby zachować równowagę psychiczną. Jednak zbyt często stosowane mogą doprowadzić do zaburzeń psychicznych. Dlatego tak ważna jest nauka radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami.