Wpływ czynników zewnętrznych na zachowanie ludzkie – eksperyment więzienny

Eksperyment stanfordzki został przeprowadzony w 1971 roku w Stanach Zjednoczonych. Jego pomysłodawcą był psycholog Filip Zimbardo.

Eksperyment został przeprowadzony w podziemiach uniwersytetu Stanford, gdzie zaaranżowano warunki więzienne. Całe przedsięwzięcie przerwano po zaledwie 6 dniach, choć początkowo planowano je na dwa tygodnie. Powodem były zbyt brutalne zachowania uczestników będących „strażnikami” więziennymi.

Na czym polegał stanfordzki eksperyment więzienny (Stanford Prison Experiment – SPE)

Rekrutacja do badania została przeprowadzona poprzez ogłoszenie w lokalnej gazecie, gdzie oferowano 18 dolarów za każdy dzień eksperymentu. Z 70 osób wybrano 24 mężczyzn, którzy zostali poddani badaniom pod kątem kryminalnej przeszłości, stanu zdrowia i zdrowia psychicznego. Doktor Zimbardo został dyrektorem zaaranżowanego w podziemiach stanfordzkiego uniwersytetu więzienia. Jak sam później stwierdził, przyjęcie tej roli było błędem, ponieważ zbyt mocno zaangażowało go to emocjonalnie. „Wiezienie” było pozbawione okien i zegarów. Wszystkie rozmowy nagrywano, a znajdująca się na jednej ze ścian kamera cały czas rejestrowała przebieg zdarzeń. Osoby wytypowane do roli strażników nie zostały poinstruowane odnośnie zasad, jakimi mają się kierować. Mieli jedynie przestrzegać prawa. „Więźniów” poinformowano, że na czas zamknięcia tracą prawa obywatelskie i będą otrzymywać minimalne racje żywnościowe. Wszyscy uczestnicy eksperymentu wiedzieli, że jest to badanie naukowe, jednak, jak się później okazało, nie miało to większego znaczenia.

Eksperyment stanfordzki - jakie były konsekwencje eksperymentu więziennego?

Już drugiego dnia badania wybuchł bunt. Sytuacja zaczęła wymykać się spod kontroli, „strażnicy” stawali się coraz bardziej okrutni w wymierzaniu kar więźniom. Jeden z uczestników został odesłany do domu, z powodu poważnych zaburzeń zachowania. Był to moment krytyczny, w którym eksperyment powinien zostać przerwany. Jednak ze względu na osobisty udział Zimbardo w eksperymencie i związaną z tym utratę przez niego zdolności obiektywnego osądu badanie trwało dalej. Badacz dał się wciągnąć w grę, której był autorem. Po zakończeniu eksperymentu niektórzy jego uczestnicy przez pewien czas nie mogli poradzić sobie z sytuacją, w której się znaleźli.

Eksperyment więzienny - cel badania

Celem eksperymentu stanfordzkiego była weryfikacja tezy, jakoby zwyczajni ludzie zmieniali radykalnie swoje zachowanie (m. in. byli skłonni do wielkiego okrucieństwa) w sytuacjach, gdzie są anonimowi i mogą innych traktować przedmiotowo. Zbadano również wpływ konkretnych sytuacji, autorytetu i solidarności grupowej na działania jednostek. Dzięki eksperymentowi stanfordzkiemu udowodniono, że ludzie zupełnie zdrowi psychicznie w specyficznych warunkach, w sposób naturalny wcielają się w role oprawców lub ofiar.