Co to są szkodliwe warunki pracy?

Szkodliwe warunki pracy to nie to samo, co praca w szczególnych warunkach. Praca w takich warunkach nie jest więc podstawą żądania wcześniejszej emerytury. Wiąże się jednak z pewnymi ograniczeniami, może także przysługiwać za nią dodatek do wynagrodzenia.

Szkodliwe warunki pracy: co to oznacza?

Praca w szkodliwych warunkach to praca na stanowiskach, gdzie przekroczone są dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia. Mogą to być:

• czynniki fizyczne – np. hałas, drgania, pole elektromagnetyczne,
• czynniki chemiczne – np. rakotwórcze czy drażniące,
• czynniki biologiczne – np. wirusy czy grzyby.

Praca wykonywana jest w szkodliwych warunkach, jeśli występują one stale, zgodnie z charakterem danej pracy, a nie tylko jednorazowo czy sporadycznie. Określaniem tych wskaźników zajmuje się specjalna komisja, powołana na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów.

Nie ma jednak w przepisach prawnych definicji wskazujących, czym konkretnie są czynniki szkodliwe. Przyjmuje się, że to czynniki, które mogą powodować uszczerbek na zdrowiu lub zagrożenie życia. Z racji braku definicji, dla zatrudnienia na określonym stanowisku warunki te określane są w odrębnych przepisach lub przepisach BHP. Mogą więc być niższe niż te wskazane we wspomnianym rozporządzeniu.

Praca w szkodliwych warunkach to praca na stanowiskach, gdzie przekroczone są normy, określone przez rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (jego tekst dostępny tutaj). Normy te określone są jako:

• Dopuszczalne dla dziennego i tygodniowego czasu pracy (NDS);
• Stężenie chwilowe – może trwać do 15 minut i nie więcej niż 2 razy w czasie zmiany (NDSCh) – wówczas nie powinno powodować szkód dla zdrowia;
• Stężenia, które nie powinny wystąpić w żadnej chwili, ze względu na zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników (NDSP).

W zależności od stopnia natężenia danego czynnika jego szkodliwość określona jest w stopniach – od I do IV.

Szkodliwe warunki pracy: do czego to upoważnia?

Praca w szkodliwych warunkach to nie to samo, co praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nie uprawnia więc do starania się o wcześniejszą emeryturę i emeryturę pomostową.

Osobom, które pracują w szkodliwych warunkach, może przysługiwać dodatek do wynagrodzenia. Nie jest to jednak obowiązkowo stosowany składnik wynagrodzenia. Dodatki takie powinny być przewidziane w umowie o pracę, regulaminie wynagradzania lub układzie zbiorowym.

Praca w szkodliwych warunkach wiąże się z zastosowaniem wobec pracowników szczególnych przepisów prawa pracy. Czas pracy na takich stanowiskach nie może przekroczyć ośmiu godzin dziennie, a nawet, jeśli powoduje to zmniejszenie ogólnego wymiaru czasu pracy – pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia. Na tych stanowiskach nie ma możliwości pracy w nadgodzinach ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.