Czym jest zjawisko próżniactwa społecznego?

Próżniactwo społeczne wpływa na efekty pracy w zespole. Przyczyną występowania tego zjawiska jest rozproszenie odpowiedzialności.

Co to jest próżniactwo społeczne?

O próżniactwie społecznym można mówić, gdy członkowie grupy wkładają mniej wysiłku w realizację zadania, współdziałając, niż gdy muszą pracować samodzielnie. Skutkuje to gorszymi efektami pracy grupy i podejmowaniem złych decyzji. To zachowanie jest wynikiem przekonania, że bycie częścią grupy utrudnia ocenę wkładu pracy pojedynczej osoby. To ułatwia realizację trudnych zadań, ale wpływa niekorzystnie na wykonanie tych łatwych. W przypadku trudnego zadania zadanie zostanie wykonane lepiej, ponieważ nie zwraca się uwagi na ocenę. Pracownicy są spokojniejsi, co powoduje zmniejszenie prawdopodobieństwa ulegnięcia presji trudnego zadania.

Co wpływa na próżniactwo społeczne?

Przyczyną próżniactwa jest rozproszenie odpowiedzialności. Wysiłek poszczególnych osób jest tym mniejszy, im trudniej zmierzyć wkład każdego z wykonawców w efekt końcowy. Wpływ ma także to, czy wykonawca jest przekonany o tym, że jego wkład pracy ma znaczenie dla ogólnego wyniku, który zostanie osiągnięty we współpracy. Motywacja do działania wynika z przekonania o korzyści i o tym, że zysk grupy przełoży się na zysk każdego z jej członków. Próżniactwo społeczne występuje w sporcie, w zawodach wymagających kreatywnego myślenia i w trakcie formułowania przekonań. Stopień próżniactwa zależy od charakteru osoby, ambicji, relacji między członkami grupy i atmosfery w pracy.

Próżniactwo społecznie nie występuje w grupie, która jest spójna, oraz w zespołach, które realizują zadania wymagające różnych umiejętności i doświadczenia. Wtedy praca jest efektywna, ponieważ następuje zjawisko synergii, gdy współdziałanie czynników jest większe niż suma indywidualnych działań.

Przykład próżniactwa społecznego

Badania nad próżniactwem społecznym zaczął Max Ringelmann pod koniec XIX wieku. Sprawdzał siłę, z jaką ciągnęły linę osoby w grupie i samodzielnie realizujące zadanie. Po porównaniu efektów okazało się, że najlepszy efekt uzyskały osoby działające w pojedynkę. Im więcej osób, tym wydolność pracy członków zespołu spadała.

Jak zapobiegać próżniactwu społecznemu?

Próżniactwo społeczne można zredukować, kontrolując pracę osób w grupie i wyniki tej pracy, albo sugerując, że kontrola jest przeprowadzana. W momencie gdy jest możliwe zmierzenie wkładu pracy konkretnej osoby, zjawisko próżniactwa społecznego nie występuje. Wynika to z tego, że człowiek dąży do uzyskania pozytywnych opinii na swój temat oraz nie chce być odrzucony. Próżniactwo społeczne nie występuje, gdy zadania są silnie angażujące.

Trzeba zwrócić uwagę na liczebność grupy, ponieważ im większa, tym bardziej narażona na próżniactwo. Członkowie powinni mieć uzupełniające się kompetencje, ale wspólny cel i system wartości. Warto ustalić role członków zespołu i zakres odpowiedzialności oraz weryfikować postęp pracy na spotkaniach. Grupa powyżej 8 osób wiąże się z problemami komunikacyjnymi.