Poziom kortyzolu zwiększa się w sytuacjach stresowych. Nadmierne podwyższenie jego stężenia mogą sygnalizować m.in. nadciśnienie tętnicze lub zaburzenia nastroju. Badanie poziomu kortyzolu należy też wykonać w przypadku zmniejszenia libido lub zmian w budowie ciała.

Reklama

Kortyzol jest wytwarzany w korze nadnerczy. Jego produkcję stymuluje hormon adrenokortykotropowy (ACTH) z przysadki. Działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego - wzrost poziomu kortyzolu zmniejsza ilość ACTH.

Funkcje kortyzolu w organizmie

Kortyzol jest nazywany hormonem stresu. Większe ilości kortyzolu są wydzielane w sytuacjach podwyższonego napięcia. Wtedy organizm produkuje też więcej glukozy, która jest zamieniana w energię. Ten hormon obniża odporność człowieka i podnosi ciśnienie.

Zobacz także

Kortyzol stymuluje wytwarzanie pozostałych hormonów pojawiających się w sytuacji stresowej. Adrenalina i noradrenalina wraz z kortyzolem pomagają radzić sobie z czynnikami wywołującymi stres.

Kortyzol ma swój udział w gospodarce węglowodanowej, białkowej i tłuszczowej organizmu. Reguluje też równowagę wodno-elektrolitową. Działa przeciwzapalnie i zwiększa produkcję soku żołądkowego. Podnosi ciśnienie krwi.

Kortyzol stosuje się w leczeniu astmy oskrzelowej. Jest podawany w przypadku wstrząsu anafilaktycznego i innych stanach zagrożenia życia, np. przy ostrych dusznościach w przebiegu astmy.

Kiedy wykonać badanie poziomu kortyzolu?

Badanie poziomu kortyzolu powinno się wykonać w przypadku objawów mogących wskazywać na zwiększenie stężenia hormonu we krwi jak i jego zmniejszenie.

Objawy nadmiaru kortyzolu to:

  • nadciśnienie tętnicze, połączone z zawrotami i bólami głowy,
  • zaburzenia miesiączkowania,
  • zmniejszenie popędu seksualnego u mężczyzn,
  • zmiany w budowie ciała - pojawienie się tkanki tłuszczowej na policzkach, szyi, nad obojczykami, a także na tułowiu, zmniejszenie mięśni kończyn,
  • szybsze zmęczenie, cieńsza skóra, pojawianie się rozstępów i trądziku,
  • duże pragnienie i oddawanie większej ilości moczu niż zwykle,
  • bezsenność, zaburzenia nastroju i stany depresyjne,
  • zakażenia odporne na leczenie, będące skutkiem zmniejszonej odporności organizmu.

Objawy wskazujące na niski poziom kortyzolu we krwi to:

  • mniejsza tolerancja czynników stresogennych,
  • niskie ciśnienie tętnicze,
  • luźne stolce,
  • apetyt na słone pokarmy,
  • ciągłe osłabienie, mogą się pojawiać omdlenia,
  • niechęć do podejmowania aktywności fizycznej.

Badanie poziomu kortyzolu - normy i interpretacja badania

Stężenie kortyzolu we krwi różni się w zależności od pory dnia. Najniższe jest późnym wieczorem, a najwyższe rano. Normy kortyzolu to:

  • około godziny 8:00: 5-25 ug/dl (0,14-0,96 umol/l lub 138-690 nmol/l);
  • około godziny 12:00: 4-20 ug/dl ( 0,11-0,54 umol/l lub 110-552 nmol/l);
  • około godziny 24:00: 0-5 ug/dl (0, -0,14 umol/l lub 0,0-3,86 nmol/l).

Poziom kortyzolu oznacza się również w moczu. Jego norma to 80-120 ug/24 godziny.

Stężenie kortyzolu ponad normę może być spowodowane:

  • nadmiernym wydzielaniem hormonu adrenokortykotropowego (ACTH); najczęściej przy gruczolaku przysadki wydzielającym ACTH; bardzo rzadko pojawia się przy raku płuc, tarczycy lub guzie nadnerczy wydzielającym ACTH;
  • guzem nadnerczy wydzielającym kortyzol - rzadko;
  • długotrwałym leczeniem glikokortykosteroidami,
  • przewlekłym stresem, anoreksją, depresją, zaburzeniami snu lub intensywnym wysiłkiem fizycznym.

Zbyt niski poziom kortyzolu może wynikać z :

  • pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy (choroby Addisona),
  • niedoczynności spowodowanej reakcją autoimmunologiczną, zakażeniem lub wrodzonym przerostem nadnerczy.

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama