Autyzm dziecięcy może objawiać się w rozmowie, zachowaniu lub zainteresowaniach
Szacuje się, że autyzm dotyczy około 50 tysięcy osób w Polsce, w tym aż 10 tysięcy dzieci. Autyzm dziecięcy zazwyczaj diagnozuje się około czwartego roku życia, choć pierwsze objawy mogą wystąpić już w wieku niemowlęcym. Objawy autyzmu można podzielić na trzy główne grupy – dotyczące interakcji społecznych, komunikacji oraz zachowania i zainteresowań.
Szacuje się, że autyzm dotyczy około 50 tysięcy osób w Polsce, w tym aż 10 tysięcy dzieci. Autyzm dziecięcy zazwyczaj diagnozuje się około czwartego roku życia, choć pierwsze objawy mogą wystąpić już w wieku niemowlęcym. Objawy autyzmu można podzielić na trzy główne grupy – dotyczące interakcji społecznych, komunikacji oraz zachowania i zainteresowań.
Objawy autyzmu dotyczące interakcji społecznych
Objawy dotyczące interakcji społecznych:
- uboga mimika, szczególnie brak uśmiechu,
- preferowanie samotności i brak zainteresowania innymi ludźmi,
- bierność,
- lęk i opór wobec kontaktów z innymi,
- nieumiejętność włączania innych osób do zabawy,
- brak umiejętności inicjowania rozmowy,
- ograniczony kontakt wzrokowy,
- brak empatii,
- nieadekwatne zachowania niewerbalne – unikanie dotyku, grymasy, pozy, agresja i autoagresja.
Dziecko wykazujące takie objawy najchętniej przebywa we własnym towarzystwie, nie jest zainteresowane zabawami grupowymi – preferuje zabawy w samotności. Może odczuwać lęk i manifestować opór przed nawiązywaniem kontaktów z innymi lub też zachowywać się całkowicie obojętnie, biernie. Lęk może się też objawiać agresją, autoagresją i skłonnością do samookaleczania się – dziecko może przykładowo uderzać głową w ścianę. Najbardziej charakterystyczny jest brak kontaktu wzrokowego i brak odpowiedzi na uśmiech. Mimika ogólnie jest uboga, a jeśli pojawiają się grymasy, często są nieadekwatne do sytuacji. Dzieci autystyczne unikają przytulania i ogólnie jakiegokolwiek kontaktu fizycznego.
Objawy autyzmu dotyczące komunikacji
Objawy dotyczące komunikacji:
- uboga ekspresja i nierozumienie mimiki innych osób,
- brak reakcji na własne imię,
- brak prób nawiązania kontaktu z innymi,
- opóźniony rozwój mowy, echolalia, stereotypie słowne,
- zmiany znaczenia słów,
- ograniczone rozumienie poleceń,
- nierozumienie metafor, sugestii, aluzji słownych – dosłowna interpretacja komunikatów.
Dzieci z zaburzeniami autystycznymi cechuje opóźniony rozwój mowy, który widoczny jest w powtarzaniu dźwięków, fraz lub całych zdań, wypowiedzianych przez kogoś innego (echolalie), nieumiejętności wyrażania się w sposób poprawny gramatycznie (np. mówienie o sobie w trzeciej osobie lub w bezokolicznikach), zmienianiu sensu słów. Autystycy mogą nie reagować na swoje imię i nie identyfikować się z nim. Nie są w stanie odczytywać ani stosować mowy niewerbalnej, czyli mimiki, gestów, odpowiedniego tonu głosu.
Objawy autyzmu dotyczące zachowania i zainteresowań
Objawy dotyczące zachowania i zainteresowań:
- zachowania stereotypowe, manieryzmy ruchowe,
- upośledzona zręczność manualna i ruchowa,
- nietypowe zabawy,
- nietypowe używanie przedmiotów, fascynacja nimi zamiast ludźmi,
- nieprawidłowa odpowiedź na bodźce - nietypowe reakcje na smaki i dźwięki (nadwrażliwość)
- brak reakcji na zimno, gorąco, ból,
- trwanie w bezcelowych czynnościach,
- tiki, apraksja (upośledzenie precyzyjnych celowych ruchów).
Dziecko może na przykład długo bawić się samochodem tylko kręcąc jego jednym kółkiem. Może spędzać godziny na wykonywaniu jednej czynności. Jeśli ma do dyspozycji zabawki, zamiast wykorzystać je do zabawy, woli je porozstawiać według pewnego systemu. Nie potrafi uczestniczyć w zabawach, które opierają się na wcielaniu w role, „na niby”– na przykład w dom, w sklep.
Może występować u niego nadwrażliwość na różne bodźce, u dzieci w wieku szkolnym typowy jest lęk przed wychodzeniem podczas przerwy na korytarz, między innymi z tego powodu, że panujący tam hałas jest dla nich nie do zniesienia. Z drugiej strony możliwa jest przeciwna reakcja i potrzeba „dobodźcowania się”, co jest widoczne jako włączanie bardzo głośno telewizora, mimo siedzenia tuż przed nim.
Trzeba pamiętać, że nasilenie objawów u różnych dzieci może być inne. Typowe jest też, że u autystyków niektóre zachowania z wiekiem mogą się cofnąć, inne natomiast pogłębić. Ze względu na podobne objawy, przez zdiagnozowaniem autyzmu wczesnodziecięcego należy wykluczyć inne choroby jak zespół Aspergera, zespół Retta, mutyzm wybiórczy, upośledzenie umysłowe, zespół stereotypii ruchowych, specyficzne zaburzenia mowy i języka czy schizofrenia.