Ageizm, czyli dyskryminacja ze względu na wiek. Czy jest powszechny?

Ageizm to problem globalny, który może dotknąć każdego z nas. Tkwi on nie w sferze prawa, w którym równość społeczna jest gwarantowana konstytucyjnie, a w mentalności społeczeństwa, więc tym trudniej z nim walczyć. Zrewidowanie głęboko zakorzenionego w naszej świadomości postrzegania osób starszych jest konieczne ze względu na wiele płaszczyzn życia, w których wykluczanie ludzi w podeszłym wieku stało się normą.

Czym jest ageizm?

Ageizm to według socjologa Roberta Butlera dyskryminująca postawa, na którą składają się pewne przekonania, uprzedzenia i stereotypy związane z biologicznym, a dokładniej wiekowym, zróżnicowaniem ludzi, mającym sugerować ich kompetencje i potrzeby. W Polsce określa się to zjawisko terminem „wiekizm” lub po prostu dyskryminacją ze względu na wiek. Ageizm dotyczy jednak tylko ludzi starszych, dyskryminację młodych określa się jako adultyzm.

Rodzaje ageizmu

Ageizm może przybierać formy instytucjonalne (zarówno na poziomie instytucji publicznych, jak np. zakład pracy, jak i prywatnych, czyli np. rodziny), może też pojawiać się jako dyskryminacja negatywna i – dużo rzadsza – pozytywna. Ta ostatnia przejawia się m.in. w częstym ustanawianiu zniżek dla seniorów. Problemem jest dyskryminacja negatywna, która przejawia się zarówno na płaszczyźnie publicznej, jak i prywatnej. Przejawem takiej dyskryminacji mogą być nawet zachowania, które u swych podstaw mają troskę o osobę starszą. Jednym z częstszych jest pomoc sprowadzająca się do wyręczania w wykonywanu wielu czynności, mająca u swoich podstaw stereotypowe przekonanie o tym, że osoba w podeszłym wieku jest niesamodzielna, nieudolna w swoich działaniach, powolna, niezdolna do pracy czy naiwna. Tymczasem badania wykazują, że 98% seniorów w wieku 65–74 lat z powodzeniem może wykonywać swoje stałe obowiązki.

Dyskryminacja ze względu na wiek – przejawy

Spychanie osób starszych na margines życia społecznego przejawia się w tak wielu dziedzinach, że często nie mogą oni normalnie funkcjonować. O dyskryminacji osób starszych świadczą:

lekceważenie ich,
odseparowanie od społeczeństwa,
protekcjonalne traktowanie,
zaniedbywanie, ale też nadopiekuńczość,
agresja fizyczna i psychiczna (w tym słowna),
nadużycia finansowe.

Z zachowaniami podyktowanymi ageizmem spotykają się nie tylko ludzie w podeszłym wieku. O dyskryminacji ze względu na wiek można mówić już u kobiet po 35. i u mężczyzn po 45. roku życia, zwłaszcza w sferze intymnej. Przejawem ageizmu jest problem postrzegania zarówno kobiet, jak i mężczyzn, którzy przekroczyli pewną barierę wiekową jako mało atrakcyjnych.

Dyskryminacja osób po 60. roku życia wpływa natomiast na ich atrakcyjność na rynku pracy, który jest zdominowany przez przekonanie, że w tym wieku ludzie częściej chorują, a pracują wolniej i mniej efektywnie. Aby uświadomić sobie skalę problemu, warto też porównać ofertę rozrywkową i rekreacyjną dla osób starszych z całym wachlarzem propozycji skierowanych do ludzi młodych.

Wpływ ageizmu na kondycję psychiczną osób starszych

Marginalizacja osób starszych jest tak zakorzeniona w świadomości społecznej, że ludzie ci często nabierają przekonania, iż ich obowiązkiem jest wycofanie się z życia społecznego i rodzinnego. Seniorzy sami ulegają stereotypom i wierzą w ich prawdziwość – wystarczy posłuchać opowieści o szwankującym zdrowiu, by przekonać się, że są one w większości przypadków mocno przesadzone. Także stosunek starszych osób do nowoczesnych technologii jest skutkiem ageizmu. Twierdzą, że to wiek jest przeszkodą, która uniemożliwia im zaznajomienie się z osiągnięciami techniki. Wielu ludzi, których dotyka problem ageizmu przyjmuje swoją kondycję społeczną za naturalną i nie zastanawia się nad tym, jak ją zmienić. Są jednak i ci, którzy angażują się w działalność takich organizacji, jak np. Uniwersytet Trzeciego Wieku i inicjatyw typu Latające Babcie czy Latarnicy Polski Cyfrowej. Wydaje się, że to właśnie tego typu akcje mają największe szanse na wywołanie jakichkolwiek zmian w świadomości społecznej.