Widzieć niewidzialne, słyszeć niesłyszalne – zaburzenia psychotyczne

Psychoza to kliniczny termin opisujący grupę poważnych chorób psychicznych. Wielu ludzi, którzy na nie cierpią, często czuje się odrzuconych, w wyniku czasami bardzo dezorganizujących codzienne życie objawów.

Czym jest psychotyzm?

Pojęcie psychotyzmu wprowadził Hans Eysenck, wykorzystując je, razem z neurotyzmem i ekstrawersją, w swojej teorii temperamentów. Na jej podstawie stworzył kwestionariusz osobowości EPQ-R, używany wciąż do indywidualnej diagnozy klinicznej. Na skalę psychotyzmu składa się brak empatii, agresja, aspołeczność, chłód emocjonalny, egocentryzm, impulsywność i kreatywność. Według Eysencka jest to jeden z trzech podstawowych wymiarów osobowości, który występuje u każdego, różni się natomiast nasileniem. Psychotyzm oznacza skłonność do psychoz, schizofrenii i zaburzeń afektywnych. Wysokie wyniki w tej skali świadczą o zaburzeniach psychicznych.

Zaburzenia psychotyczne cechuje utrata zdolności do realnej oceny rzeczywistości. Jej odbiór jest zaburzony, a sposób myślenia zdezorganizowany. Osoba doświadczająca psychozy ma bardzo obniżony krytycyzm i jest przekonana, że jej przeżycia są jak najbardziej prawdziwe.

Rodzaje i przyczyny zaburzeń psychotycznych

Wyróżnia się pięć głównych rodzajów zaburzeń psychotycznych w zależności od tego, co je wywołuje:

1. psychoza endogenna – jest uwarunkowana przez czynniki genetyczne lub psychospołeczne. Występuje w przebiegu schizofrenii i chorób afektywnych (czyli depresji, manii itd.).

2. psychoza egzogenna – występują w wyniku chorób infekcyjnych, urazów głowy, zatruć chemikaliami.

3. psychoza organiczna – wywoływana jest organicznymi przyczynami takimi jak używanie alkoholu, narkotyków.

4. psychoza reaktywna – wynika z sytuacji stresowej, przeżytej traumy, sytuacji zagrażającej życiu.

W zależności od zaburzenia, objawy psychotyczne muszą trwać wystarczająco długo, by można było postawić diagnozę, zwłaszcza dotyczącą zaburzeń psychicznych, na przykład do rozpoznania schizofrenii powinny występować minimum sześć miesięcy.

Objawy psychozy

Zaburzenia psychotyczne można podzielić na dwa rodzaje, ze względu na ich jakość:

1. zaburzenia psychotyczne z zaburzeniami percepcji – towarzyszą im omamy, patologiczne iluzje, halucynacje.

2. zaburzenia psychotyczne z zaburzeniami myślenia – nieprawidłowości dotyczą treści i formy myślenia i objawiają się jako spowolnienie myślenia, perseweracje, automatyzmy, urojenia, natłok myśli, natrętne myśli.

Ogólnie objawy psychotyczne polegają na:

• iluzjach i złudzeniach fizjologicznych,
• halucynacjach i pseudohalucynacjach, czyli zaburzeniach spostrzegania,
• urojeniach – posiadaniu błędnych przekonań i sądów, w które osoba chora bardzo mocno wierzy, nawet mimo ich niedorzeczności. Wyróżniamy urojenia wielkościowe, ksobne, owładnięcia i prześladowcze,
• nieadekwatnym do okoliczności nastroju, stępieniu emocjonalnym, anhedonii (niemożnością odczuwania przyjemności),
• objawach katatonicznych – nadmiernym pobudzeniu lub osłupieniu (stupor),
• irracjonalnym sposobie myślenia,
• zachowaniach regresywnych – charakteryzują poprzednie fazy rozwoju człowieka,
• rozkojarzeniu,
• aspołeczności.

Leczenie psychozy

W leczeniu psychozy, w zależności od jej rodzaju, stosuje się leki antypsychotyczne (neuroleptyki) i stabilizatory nastroju (normotymiki), które blokując neuroprzekaźniki w mózgu, eliminują objawy wytwórcze takie jak urojenia czy omamy.

Pomocniczo stosuje się różne typy psychoterapii grupowej i indywidualnej, najczęściej trening poznawczo-behawioralny.