Wysoka samoocena – wada czy zaleta?

Samoocena ma ogromny wpływ na kondycję psychiczną. Wielu ludzi boryka się z zaniżonym poczuciem własnej wartości, które blokuje ich działania zarówno na polu prywatnym i zawodowym. Jednak zaburzenia w postrzeganiu własnej osoby mogą mieć też odwrotny kierunek – zbyt wysokie poczucie własnej wartości staje się powodem zaburzeń osobowości i problemów interpersonalnych.

Poczucie własnej wartości – dlaczego jest ważne?

Samoocena, czyli poczucie własnej wartości to postawa w stosunku do samego siebie, która wpływa na wszytko, co dotyczy funkcjonowania człowieka w społeczeństwie: jego zachowania, dokonywanych wyborów czy postrzegania go przez innych.

Adekwatna samoocena umożliwia samorealizację, rozwój osobisty i czerpanie radości z życia. Sprawia też, że człowiek jest mniej narażony na egzystencjalne lęki. Poczucie własnej wartości pomaga w osiąganiu sukcesów – dodaje pewności siebie i mobilizuje do działania. Może się więc wydawać, że im wyższa samoocena, tym szczęśliwsze życie. Okazuje się jednak, że zawyżone poczucie własnej wartości utrudnia funkcjonowanie tak samo jak zbyt niska samoocena.

Zalety wysokiej samooceny

Człowiek z wysokim poczuciem własnej wartości stawia sobie w życiu ambitne cele, chętnie podejmuje nowe wyzwania i jest ciekawy świata. Przejawia maksymalistyczną postawę wobec życia. Łatwo mu zjednać sympatię innych – cechuje go spontaniczność, towarzyskość, nie unika wystąpień publicznych ani zawierania nowych znajomości. Z jednej strony jest otwarty, z drugiej jednak bardzo samodzielny, nie boi się wyznaczać własnych ścieżek.

Łatwiej mu stawić czoła problemom, które rozwiązuje po swojemu – bez lęku przed porażką czy kompromitacją. Jest świadomy własnych praw i w razie potrzeby nie waha się upomnieć o ich respektowanie.

Zawyżona samoocena

Wysoka samoocena ułatwia funkcjonowanie w społeczeństwie, póki opiera się na obiektywizmie. Koncentracja na własnych zaletach i mocnych stronach nie może iść w parze z zaprzeczaniem wadom, a dążenie do zaspokajania własnych potrzeb z marginalizowaniem potrzeb innych ludzi. Człowiek, który przecenia swoją wartość, ma zawyżoną samoocenę.

Taka osoba nie przyjmuje żadnej krytyki i nie jest skłonna, by pójść na kompromis. Jej zachowanie bywa egoistyczne i aroganckie, przez co staje się nielubiana przez otoczenie. Zbyt wysoka samoocena to życie w iluzji – zrzucanie odpowiedzialności za swoje błędy na czynniki zewnętrzne i niezdolność do uczenia się na własnych błędach, których zwyczajnie się nie dostrzega. Zawyżona samoocena blokuje więc indywidualny rozwój tak samo jak niskie poczucie własnej wartości, a przy tym niszczy relacje interpersonalne. Bezkrytyczna postawa w stosunku do siebie może być przejawem osobowości narcystycznej i wymagać psychoterapii.