Umowa aktywizacyjna, czyli jak zatrudnić nianię?

Umowa aktywizacyjna zawierana jest na podstawie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Umowa taka zawiera postanowienia dotyczące sposobu i miejsca wykonywania opieki nad dzieckiem lub dziećmi. Koszty ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego niani ponosi Skarb Państwa, jednak jedynie od podstawy stanowiącej minimalne wynagrodzenie.

Umowa aktywizacyjna: podstawa prawna

Podstawę prawną dla zawarcia umowy aktywizacyjnej (umowy uaktywniającej) z nianią stanowi ustawa z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (tutaj znajduje się pełny tekst tej ustawy), a konkretnie jej szósty rozdział, zatytułowany „Niania”. Zgodnie z jej przepisami koszty ubezpieczenia społecznego osób sprawujących opiekę nad dziećmi ponosi Skarb Państwa, co jest dużym udogodnieniem dla rodziców. Założeniem tej ustawy było ograniczenie szarej strefy, ponieważ właśnie ze względu na koszty zatrudnienia opieki nad dzieckiem rodzice często decydowali się na zatrudnianie niań bez umowy, a więc i bez ubezpieczenia. Zawarcie umowy aktywizacyjnej jest więc korzystne dla obu jej stron – niania posiada tytuł do ubezpieczenia, a rodzice nie ponoszą jego kosztów i mogą pozwolić sobie na to, aby nie przerywać aktywności zawodowej.

Umowa aktywizacyjna: zasady

Zgodnie z założeniami wspomnianej ustawy praca niani opiera się o umowę świadczenia usług, stosuje się więc do niej przepisy dotyczące umowy zlecenia. Umowa, zawierana na piśmie, powinna między innymi zawierać informację o obowiązkach niani, czasie i miejscu sprawowania opieki i liczbę dzieci, którymi ma się opiekować. Poza tymi specyficznymi elementami umowa powinna określać strony umowy, jej cel i przedmiot, wysokość wynagrodzenia, termin jego zapłaty, czas trwania umowy oraz warunki jej rozwiązania.

Niania, zgodnie z tą ustawą, to osoba, która sprawuje opiekę nad dzieckiem od ukończenia przez nie 20. tygodnia życia, aż do ukończenia 3 lat, lub ewentualnie 4 lat – jeśli nie ma możliwości zapewnienia mu opieki przedszkolnej. Nie może być nianią w rozumieniu tej ustawy żadne z rodziców ani osoba niepełnoletnia. Może to natomiast być babcia, dziadek lub inna osoba spokrewniona.

Głównym udogodnieniem łączącym się z zawarciem umowy uaktywniającej jest to, że koszty ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego ponosi ZUS. Jednakże w sytuacji, gdy wynagrodzenie niani jest wyższe niż minimalne wynagrodzenie – wówczas od różnicy pomiędzy wynagrodzeniem ustalonym w umowie a minimalnym ubezpieczenie opłaca rodzic.

Niania może również dobrowolnie, na swój wniosek, przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. Wówczas jego koszty ponosi rodzic.

Aby ZUS ponosił koszty ubezpieczenia, konieczne jest zgłoszenie niani do ZUS przez rodziców/rodzica, którzy są zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę lub w formie zlecenia, którzy prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą lub działalność rolniczą, a dziecko nie jest zapisane do żłobka czy klubu dziecięcego. W razie utraty zatrudnienia przez rodziców, składki za nianię są opłacane jeszcze przez kolejne trzy miesiące.