Romantyczne uczucie czy zimna kalkulacja – jak psychologia ewolucyjna tłumaczy nasze zachowania?

Psychologia ewolucyjna to stosunkowo młoda gałąź psychologii, która próbuje wytłumaczyć psychologiczne kategorie jak pamięć, percepcja czy język, jako wynik adaptacji i doboru naturalnego. Psychologia ewolucyjna ma korzenie w psychologii poznawczej i biologii ewolucyjnej i jest blisko powiązana z socjobiologią.

W skrócie – psychologia ewolucyjna koncentruje się na tym jak ewolucja biologiczna i kulturowa ukształtowała umysł i zachowanie ludzkie. Przykładami może być język, umiejętność wykrywania kłamstwa, inteligencja, preferencje w zakresie doboru partnerów. Wychodzi z założenia, że człowiek nie może się całkiem oderwać od zachowań, które były dla niego gwarancją przetrwania przez 200 tysięcy lat (a mowa tylko o historii homo sapiens!).

Jakie zachowania tłumaczy psychologia ewolucyjna?

Psychologia ewolucyjna pozwala wyjaśnić różne zachowania, które do tej pory nie zostały wytłumaczone przez inne teorie psychologiczne. Przykładem mogą być zaburzenia łaknienia w czasie ciąży, które objawiają się między innymi nudnościami, wymiotami i niechęcią do określonych pokarmów. Psychologia ewolucyjna wyjaśnia te zaburzenia jako zachowanie adaptacyjne, którego zadaniem jest ochrona dziecka przed toksynami, które mogą być zawarte w spożywanym przez matkę jedzeniu. Według badań opisywanych przez Bereczkei, grupa kobiet, które cierpią na tzw. pregnancy sickness, cechuje się niższym wskaźnikiem poronień niż grupa kobiet, które nie doświadczają tych niedogodności.

Zakupoholizm – wszystko przez ewolucję!

Badania Daniela Krugera z Uniwersytetu Michigan z pewnością ucieszą wszystkie panie, według niego bowiem kobiety uwielbiają zakupy (i mają tendencję do zakupoholizmu), ponieważ ewolucja kształtowała je do roli zbieraczek. Obecnie jednak zamiast zbierać jagody w lesie, buszują po galeriach handlowych. Z tego samego powodu mężczyźni nie są w stanie znieść długich zakupów – zaprogramowani są do roli łowcy, który ma coś szybko i skutecznie upolować.

Miłość romantyczna czy zimna kalkulacja?

Psychologia ewolucyjna próbuje też wytłumaczyć w jakim celu pojawiła się miłość, która jako wzniosłe uczucie zdaje się nie mieć żadnych naukowych przesłanek. Nic bardziej mylnego. Z ewolucyjnego punktu widzenia miłość także pełni funkcję adaptacyjną, ponieważ towarzyszy doniosłemu wydarzeniu, jakim jest wybór partnera życiowego. Bardziej prozaicznie – uczucie sprzyja reprodukcji, a więc utrzymaniu gatunku. Zwiększa też szansę na to, że partnerzy będą nawzajem się wspierać podczas trudności, związanych z wydaniem na świat i wychowywaniem potomstwa. Ewolucjoniści adaptacją tłumaczą także typowo kobiecą i męską psychologię zachowań względem partnerów – kobiety staranniej dobierają partnerów seksualnych, ponieważ ponoszą o wiele większe koszty, związane z ciążą i wychowaniem dzieci. Chcąc nie chcąc, każdy mężczyzna jest oceniany z punktu widzenia przydatności na ojca – zarówno pod względem cech, które przekaże dziecku, ale także pod względem zasobów, czyli czy potrafi zapewnić im byt. Typowo męskie „skakanie z kwiatka na kwiatek” z punktu widzenia ewolucji również jest jak najbardziej zrozumiałe, ponieważ w ten sposób panowie zwiększają szansę na przedłużenie swojej linii.

Jak wybieramy partnera według psychologii ewolucyjnej?

Naukowcy z Uniwersytetu w Albany z Nowego Jorku wyjaśnili również, dlaczego mężczyźni mają fetysz małych stóp. Kobiety o małych stopach są uważane za bardziej atrakcyjne i zdrowsze, ponieważ między innymi po nich można rozpoznać czy nie miały w dzieciństwie problemów hormonalnych. Nie sięgając jednak tak daleko, przyjrzyjmy się twarzy. Mężczyźni preferują młodsze kobiety o gładkiej skórze, drobnej żuchwie, dużym czole, dużych oczach. Preferowane są niebieskie oczy, ponieważ na jasnej tęczówce łatwiej dostrzec oznaki choroby. Jakie są gusta kobiet? Różne. Okazuje się, że w płodnej fazie cyklu miesiączkowego kobiety preferują mężczyzn bardziej seksownych, „męskich”, natomiast w niepłodnej – atrakcyjność oznacza dla nich bardziej łagodne, przyjacielskie rysy.

Jakie wskazówki daje nam psychologia ewolucyjna?

Biorąc pod uwagę wszystkie badania, nie można całkiem zaprzeczyć wpływowi ewolucji na nasze obecne zachowania. Z drugiej jednak strony człowiek i jego myśl rozwinęła się do tego stopnia, że wiele zasad wydaje się być zbytnim uproszczeniem i powielaniem stereotypów. Wniosek z tego taki, że dobrze jest być świadomym skąd wzięły się niektóre podświadome impulsy. Nie jesteśmy jednak niewolnikami ewolucji.