Co kształtuje osobowość człowieka?

Rozwój osobowości przebiega w trzech fazach i jest zależny od wpływu środowiska biologicznego i społecznego, wychowania, naśladownictwa, przyjmowanych ról społecznych i indywidualnej aktywności. Rozwojowi podlegają także te cechy, które człowiek dziedziczy po przodkach.

Czym jest osobowość?

Osobowość to indywidualny zespół cech, w które wyposażony jest każdy człowiek. Cechy te wpływają na siebie i wzajemnie się warunkują, a manifestują się poprzez zachowanie jednostki.

Osobowość kształtuje się w procesie rozwoju psychicznego, który odbywa się w kilku fazach:

• Od narodzin do dorosłości (zmiany intensywne).
• Od dorosłości do regresji, czyli starzenia się (zmiany ekstensywne).
• Od starości do końca życia (zmiany regresywne).

Człowiek przychodzi na świat z pewnym zestawem genów odziedziczonych po przodkach. Genetycy szacują, że w momencie narodzenia dziecko ma zakodowane 50% swoich cech. Reszta zaś jest dziełem procesów psychicznych, poznawczych, środowiskowych, kulturowych i sytuacyjnych.

Wpływ środowiska biologicznego i społecznego

Człowiek żyje w określonym środowisku biologicznym i społecznym, które wymagają pewnego przystosowania. Klimat i warunki środowiska wpływają na rodzaj podejmowanej przez niego aktywności. Natomiast tradycje i reguły postępowania społeczności, z którą się utożsamia kształtują jego system wartości i mechanizmy zachowania.

Funkcja wychowania

Wychowanie jest wyraźnie sformułowanym programem oddziaływania na jednostkę. Ma ono na celu wpojenie niedojrzałej i niesamodzielnej jeszcze osobie pewnych gotowych wzorców postępowania, które wpływają na kształtowanie jej charakteru. Oprócz wychowania zamierzonego istnieje też wychowanie niezamierzone, które wynika ze sprzeczności zaleceń wychowawcy i jego zachowania. Dlatego wychowanie często nie przynosi zakładanych efektów.

Naśladowanie wzorców

Od najwcześniejszych lat życia człowiek funkcjonuje na zasadzie naśladowania pewnych wzorów. Naśladowanie jest więc podstawową formą gromadzenia doświadczeń. Wiąże się ono z zewnętrznym przejmowaniem reguł postępowania, tak osób z najbliższego otoczenia, jak i idoli. W ten sposób kształtuje się obraz „ja” idealnego.

Role społeczne w rozwoju osobowości

Aby człowiek mógł funkcjonować w społeczeństwie, musi przyjąć pewne role, które wynikają z tego, jaką pozycję zajmuje w grupie społecznej. Każdemu przypisanych jest kilka ról (np. męża, kolegi, nauczyciela), z czym wiąże się konieczność zmiany reguł postępowania zależnie od aktualnie przyjmowanej roli. Różnorodność oddziaływań społecznych i oczekiwań sprawia, że człowiek nabywa umiejętności różnicowania wzorców postępowania.

Aktywność jednostki

Człowiek ma uwarunkowaną biologicznie potrzebę zaspokajania swoich potrzeb. Czyni to w indywidualny sposób, na który wpływają wszystkie wymienione wyżej czynniki. Na aktywność własną składa się też percepcja świata – zarówno obiektywne fakty, jak i elementy osobistego odbioru. Obraz świata wyznacza zakres aktywności człowieka, ale nie jest on konstruowany jednorazowo – zmienia się w kolejnych etapach rozwoju. W miarę dorastania człowiek poszerza horyzonty i wzbogaca psychikę.