Różnice pomiędzy patriotyzmem a nacjonalizmem – jak rozpoznać te dwie postawy społeczne?

W dobie współczesnego przemieszania pojęć i sprzecznych komunikatów wysyłanych przez mass media łatwo się pogubić i zacząć utożsamiać patriotyzm z nacjonalizmem. Stereotypowo obie te postawy społeczne postrzegane są jako negatywne i identyfikowane z rasistowskimi zachowaniami oraz bezpośrednio związaną z nimi przestępczością.

Patriotyzm jest obecnie rozpowszechnioną w Polsce postawą społeczną, co uwidacznia się m.in. w modzie na patriotyczną odzież, np. ze znakiem powstania warszawskiego, z godłem narodowym czy z symbolem husarii.

Czym jest patriotyzm?

Patriotyzm pochodzi od łacińskiego słowa „patria”, co oznacza ojczyznę. Jego najpopularniejsza odmiana – patriotyzm narodowy jest postawą społeczną, która polega na szacunku i umiłowaniu własnego kraju. Przejawia się on gotowością obrony swojej ojczyzny nawet za najwyższą cenę – swojego życia, a także chęcią pielęgnowania i kultywowania własnej tradycji i religii (tradycja wielkanocna) oraz kultury i języka. Cechą charakterystyczną patriotyzmu jest również znajomość historii swojego kraju, a także poczucie wspólnoty narodowej. We współczesnych czasach patriotyzm może przejawiać się, m.in.: aktywnym uczestnictwem w świętach narodowych, wywieszaniem flagi z okazji Narodowego Święta Niepodległości oraz Święta Narodowego Trzeciego Maja, a także wspieraniem polskich producentów. Za przejaw postawy patriotycznej niektórzy uważają również płacenie podatków i głosowanie w wyborach, chociaż są to raczej obowiązki obywatelskie.

Nacjonalizm – negatywna postawa społeczno-polityczna

Nacjonalizm jest postawą społeczno-polityczną. O ile patriotyzm jest postawą, w której ważne jest poszanowanie kultur innych państw i ich suwerenności, o tyle w nacjonalizmie już niekoniecznie. Nacjonalizm jest pojęciem bardzo niejednorodnym i zróżnicowanym. Wyróżnia się, m.in. nacjonalizm: bolszewicki, demokratyczny, katolicki, konserwatywny, radykalny i socjalistyczny. Podstawową cechą nacjonalizmu jest uznawanie narodu za naczelną kategorię w obrębie polityki i przekładanie jego interesu, tradycji, języka, kultury nad inne narody. Radykalną odmianą nacjonalizmu jest szowinizm, który związany jest z fanatycznym oddaniem swojej ojczyźnie. Przejawia się on brakiem krytycyzmu względem swojego narodu, a także wyolbrzymianiem jego dokonań i pomniejszaniem porażek.