Zwyczaje związane z pierwszym dniem wiosny

Pierwszy dzień wiosny to okazja to pożegnania zimy i powitania wiosny. W tym dniu topi się kukłę Marzanny, a w niektórych częściach Polski dzień później obchodzi się gaik (lub maik). Przyjęło się, że 1. dzień wiosny to tzw. dzień wagarowicza.

Kalendarzowa wiosna zaczyna się 21 marca i to termin stały. Astronomiczna wiosna może zaczynać się 20 lub 21 marca (w 2018 roku 20 marca), a za sto lat jej początek może przypadać nawet na 13 marca. W 1. dzień wiosny świętuje się od czasów prasłowiańskich – wówczas obchodzono tzw. Jare Gody. Współcześnie kultywuje się niektóre tradycje związane z nadejściem wiosny.

Topienie marzanny – najpowszechniejszy zwyczaj z pierwszego dnia wiosny

Marzanna w mitologii słowiańskiej symbolizowała zimę i śmierć, a jej kukłę wykonywano i palono w pierwszy dzień wiosny od wieków. Współcześnie kukłę symbolizującą Marzannę robi się podobnie – ze słomy, tkanin i ozdób, na kształt kobiety. W pierwszy dzień wiosny uczniowie podstawówek uczestniczą w topieniu marzanny.

Kukłę podpala się, a następnie wrzuca do wody. Współcześnie jest to forma zabawy, ale w czasach słowiańskich traktowano ten rytuał poważnie. Wiązało się to z pochodem po wsi, śpiewaniem okolicznościowych pieśni i odprawianiem rytuałów przy każdym gospodarstwie. Marzannę niektórzy uważali za demona. Pożegnanie zimy i powitanie wiosny przez topienie marzanny ma wymiar symboliczny.

To nie jedyna tradycja, która przetrwała przez setki lat w naszej kulturze. Dawniej w pierwszy dzień wiosny obchody polegały też na obmywaniu się czystą wodą (co miało symbolizować oczyszczenie) i chłostaniu się wierzbowymi witkami. Dzisiaj ten rytuał w nieco zmienionej formie funkcjonuje jako śmigus-dyngus i jest związany ze świętami wielkanocnymi.

Maik – jeden ze zwyczajów na pierwszy dzień wiosny

Maik (lub gaik) to zwyczaj wiążący się bezpośrednio z topieniem marzanny, ale można ten rytuał odprawiać także w Zielone Świątki lub na trzeci dzień po Wielkanocy (we wtorek). Dzień po pierwszym dniu wiosny młodzież ozdabiała gałąź jodły lub sosny m.in. kwiatami i wstążkami, a następnie chodziła po wsi od domu do domu, śpiewając okolicznościowe pieśni, czasem prosząc o datki. Była to forma powitania wiosny. Współcześnie rzadko praktykuje się ten zwyczaj.

Dzień wagarowicza w pierwszy dzień wiosny

Dzień wagarowicza to stosunkowo młody zwyczaj praktykowany w pierwszy dzień wiosny. Nie jest to oficjalnie dzień wolny od zajęć w szkole, ale nie przebiega też tak jak każdy inny dzień nauki. Zwykle młodsze klasy uczestniczą w topieniu marzanny, starsze biorą udział w zajęciach sportowych lub innych atrakcjach zorganizowanych przez szkołę.