Co to jest gender?

Pierwotnie termin „gender”, przejęty z języka angielskiego, oznaczał po prostu rodzaj gramatyczny. Obecnie chcąc odpowiedzieć na pytanie „co to gender” trzeba odwołać się do o wiele szerszych definicji, które wyszły daleko poza samą gramatykę.

Co to gender?

Termin „gender” zwykle jest tłumaczony na język polski niezbyt adekwatnie lub nie do końca precyzyjnie. Mówi się nim jako o:

płci kulturowej lub społeczno-kulturowej,
roli płciowej,
społeczno-kulturowej tożsamości płciowej,
zdeterminowanej historycznie, społecznie i kulturowo roli płciowej itd.

Za najbardziej trafne tłumaczenie profesor Anna Burzyńska uznaje „płeć społeczno-kulturową” i opisuje ją jako zbiór wzorów zachowań, wyobrażeń, oczekiwań społecznych oraz norm, które są związane z płcią biologiczną i wyznaczają na jej podstawie funkcje, jakie pełni się w społeczeństwie i kulturze. Gender wpływa także na status i przysługujące jednostce prawa. Z płcią kulturową powiązane są również stereotypy i to, w jaki sposób są utrwalane.

Opozycją dla „gender” jest „sex”, czyli płeć biologiczna, czyli zespół cech anatomiczno-fizjologicznych, które odróżniają kobiety od mężczyzn. W wyniku wielu dyskusji i postępujących badań uznano ostatecznie, że płeć biologiczna jako pierwotna jest fundamentem dla płci społeczno-kulturowej.

Na czym polegają gender studies?

Badania genderowe (ang. Gender Studies) to cały nurt interdyscyplinarnych badań, która rozwijają się na gruncie badań feministycznych od lat 70. XX wieku. Podstawową kategorią jest dla nich gender, czyli płeć społeczno-kulturowa, która jest czymś innym niż płeć biologiczna (ang. sex). Jedną z odmian tych badań jest literacka krytyka genderowa, polegająca na interpretowaniu literatury przez pryzmat nacechowania płciowego (męskiego i żeńskiego), które jest obecne np. w narracji czy konstrukcji postaci. Termin gender stał się też podstawą do opisywania sposobu kształtowania się tożsamości kobiety.

Co to postgenderyzm?

Wprowadzenie pojęcia gender do dyskursu kulturowego sprawiło, że zaczęły się rozwijać nowe dziedziny – jedną z nich jest postgenderyzm. Określa się go jako ruch kulturalny i społeczno-polityczny, który zakłada zacieranie różnic płci biologicznej (sex) w wyniku stosowania zaawansowanych technologii. Deklarują także dobrowolną stopniową eliminację płci społecznej (gender). Ostatecznym celem jest wyeliminowanie czy też przekroczenie identyfikacji płciowej – osoba powinna być określana nie jako kobieta lub mężczyzna lecz jako po prostu przedstawiciel ludzkości.

Kontrowersje wokół gender

Niektóre środowiska nawet nie tyle uznają tej teorii, ale nawet na pytanie co to gender, odpowiedzą, że to szkodliwa ateistyczna ideologia, która może doprowadzić do rozkładu rodziny. Tego typu głosy można usłyszeć przede wszystkim od konserwatywnych środowisk, które postrzegają gender jako przejaw kultury śmierci, propagującej m.in. aborcję i eutanazję. Jest to z pewnością bardzo ekspresyjna i mocna retoryka. Zwolennicy starają się podkreślić, że gender ma przede wszystkim na celu uświadomienie, w jaki sposób kształtuje się tożsamość, role płciowe i role społeczne, a nie negowanie wartości, także tych związanych z rodziną. Prawdopodobnie nigdy nie dojdzie do porozumienia między nimi. Natomiast stosunek do tego zagadnienia jest kwestią indywidualną, lecz sądy na jakikolwiek temat powinno się wyrabiać dopiero po poznaniu faktów, a nie jedynie opinii innych ludzi.