Szyszynka odpowiada za sen i przebieg dojrzewania płciowego

Szyszynka to gruczoł znajdujący się w nadwzgórzu, wydzielający m.in. melatoninę. Melatonina, czyli tzw. hormon snu, odpowiada za prawidłowy przebieg dobowego rytmu snu i czuwania. Najczęstszym schorzeniem szyszynki są guzy. U dzieci mogą one być przyczyną przedwczesnego dojrzewania płciowego.

Kartezjusz, francuski filozof epoki oświecenia, twierdził, że szyszynka jest miejscem, w którym ludzka „dusza” oddziałuje na ciało, a ciało na „duszę”. Jego przednaukową teorię częściowo potwierdza współczesna wiedza.

Czym jest szyszynka i gdzie się ona znajduje

Szyszynka to gruczoł wydzielania wewnętrznego znajdujący się w mózgu. Szyszynka jest częścią nadwzgórza znajdującego się w grzbietowej części miedzymózgowia. Ma ona ok. 5–8 mm długości i ok. 3-5 mm szerokości, czerwonoszarą barwę oraz kształt lekko spłaszczonego stożka. Szyszynkę tworzą komórki glejowe oraz pinealocyty. W gruczole tym znajduje się tzw. piasek mózgu, czyli drobne, jasnożółte ziarna hydroksyapatytu i węglanu wapnia.

Najważniejsze funkcje szyszynki

Szyszynka odpowiedzialna jest za wydzielanie hormonów, takich jak: melatonina, serotonina oraz noradrenalina. Melatonina reguluje dobowy rytm snu i czuwania. W nocy jej stężenie rośnie, dzięki czemu człowiek zapada w sen. Rano pod wpływem promieni słonecznych melatonina jest wydzielania w mniejszej ilości, co stopniowo przestawia organizm na czuwanie. Melatonina hamuje ponadto proces dojrzewania płciowego, ponieważ moderuje wydzielanie gonadotropin sterujących aktywnością jajników i jąder. W ten sposób zapobiega ona zbyt wczesnemu dojrzewaniu płciowemu. Serotonina wydzielana przez szyszynkę zapobiega obniżonemu nastrojowi i problemom ze snem. Noradrenalina natomiast ma udział w regulowaniu ciśnienia krwi oraz stężenia glukozy we krwi.

Szyszynka produkuje ponadto niewielką ilość 5-Metoksy-N,N-dimetylotryptaminy, zwanej w skrócie DMT. Jest to psychoaktywna substancja, której wzmożone wydzielanie może wywoływać doznania zmysłowe towarzyszące śmierci klinicznej: uczucie spokoju, słyszenie monotonnych dźwięków, wrażenie przebywania poza ciałem, poczucie obecności innych istot.

Guz okolicy szyszynki: najczęstsza choroba gruczołu

Nieprawidłowe funkcjonowanie szyszynki najczęściej spowodowane jest przez guzy (torbiele) obecne w szyszynce i okolicznych strukturach mózgowia. Często tego typu narośl na szyszynce nie daje żadnych objawów. W niektórych przypadkach może jednak prowadzić ona do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, którego objawami są m.in. zawroty głowy, nudności i bóle głowy. Jeżeli guz uciska pień mózgu oraz móżdżek, może wystąpić ograniczenie możliwości ruchów gałek ocznych w pionie, podwójne widzenie, a także opadnięcie powieki. Niektóre guzy szyszynki, powodujące wzmożone wydzielanie gonadotropiny kosmówkowej mogą spowodować przedwczesne dojrzewanie płciowe u dzieci. U dziewczynek za przedwczesne dojrzewanie uznaje się rozwój drugorzędnych cech płciowych, np. powiększenie piersi, przed 8. rokiem życia. U chłopców rozwój cech płciowych, np. pojawianie się owłosienia pach i twarzy, uznawany jest za przedwczesny, jeśli wystąpił przed 9. rokiem życia.

Guzy szyszynki, które występują bezobjawowo, powinny być monitorowane w regularnych badaniach metodą rezonansu magnetycznego (MRI). Jeżeli guz daje objawy opisane powyżej, najczęściej usuwa się go operacyjnie.

• Objaw dojrzewania to np. mutacja głosu u chłopców. Zobacz, jak zmienia się ciało w okresie dorastania i poznaj inne objawy dojrzewania u chłopców.
• W okresie dojrzewania może pojawić się trądzik młodzieńczy. Zobacz, jak się go pozbyć.
• Dojrzewania płciowe, według Tannera, odbywa się w pięciu etapach, zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców. Zobacz, czym jest skala Tannera.