Osobowość paranoiczna: czy paranoik da się lubić?

Osobowość paranoidalna to jedna z najbardziej wyrazistych osobowości wśród ludzi. Mimo że zachowania paranoika odbiegają od ogólnie przyjętych norm i jest to zaburzenie zachowania, nie musi od razu oznaczać choroby psychicznej.

Osoby o osobowości paranoidalnej to głównie osoby szybko frustrujące się, głośne, gotowe do konfrontacji, chłodne w kontaktach z ludźmi i bardzo zazdrosne.

Osobowość paranoidalną cechuje przede wszystkim nieufność. Aby jednak zacząć określać strukturę zachowania się osoby z takim zaburzeniem, warto przypomnieć sobie teorię psychologa Harry’ego Stacka Sullivana. Uważał on, że na rozwój osobowości paranoicznej wpływa silne poczucie zagrożenia spowodowane sytuacją z przeszłości, połączoną z potrzebą zrzucania winy za tę sytuację na wszystkich ludzi wokół. Dzięki temu wiemy, że nietypowe zachowanie „paranoika” ma podłoże w przeszłości, która rzutuje na obecne życie.

Zachowanie paranoiczne może przejawiać się w różnych aspektach życia

• Kontakty społeczne – paranoik jest zawsze podejrzliwy i bardzo nieufanie podchodzi do innych ludzi. Sztywno trzyma się z góry ustalonych zasad, choć gdy odczuwa silny gniew, potrafi je złamać bez zastanowienia. Ma silne poczucie własnego „ja”, co oznacza, ze bardziej ceni siebie i własne potrzeby niż potrzeby innych. W bezpośrednim kontakcie może przyjąć postawę bardzo łagodną, miłą i budzącą zaufanie lub odwrotnie – być odpychający, zbyt małostkowy i analityczny w zwykłych sytuacjach międzyludzkich. Przecenia siebie, własną wartość dla towarzystwa, w którym się znajduje i często się wywyższa ponad innych.

• Życie zawodowe – osoba z osobowością paranoiczną idealnie odnajdzie się w miejscu pracy, w którym ważne jest osiąganie wyników i rywalizacja między pracownikami. Uwielbia rywalizować, wyzywać na pojedynek współpracowników, jest chłodny w relacjach, przez co potrafi podejmować decyzje bez emocji i zwracania uwagi na innych. Skrupulatnie egzekwuje swoje prawa w miejscu pracy i nie ma problemu z wyrażeniem swojego niezadowolenia wobec pracodawcy.

• Życie w bliskich relacjach – w bardzo bliskich relacjach osobistych paranoik odznaczać się będzie zazdrością o przyjaciół, a szczególnie o partnera. Jednocześnie będzie też oddany osobom, którym zaufał. Niestety w kontakcie z najbliższą osobą cechuje go natarczywość i nieustępliwość w podjętych już decyzjach. Co więcej - nie zwierza się, brakuje mu empatii i współczucia.

• Myślenie paranoiczne – myślenie paranoika przesiąknięte jest typowym myśleniem: ja jestem dobry, oni są źli. Jego postrzeganie świata jest skrzywione, a on sam traktuje każdego napotkanego człowieka jako wroga – stąd podejrzliwość, nieufność. Dodatkowo warto podkreślić, że paranoik odznacza się spiskowym myśleniem – np. „ktoś uknuł spisek, przyszedł do mnie i chce mnie teraz wykorzystać”. Jest cyniczny, nadwrażliwy na krytykę, długo nosi w sobie złość i trudno mu wybaczyć.

Osobowość paranoiczna przeszkadza człowiekowi w normalnym funkcjonowaniu w społeczeństwie. Dlatego często takim osobom zaleca się psychoterapię, podczas której mogą one odkryć podłoże swoich zachowań.

• Brak empatii, brak wyrzutów sumienia - to niektóre cechy osobowości psychopaty.
• Erich Fromm po raz pierwszy użył określenia "osobowość autorytarna". Czym się charakteryzuje osobowość autorytarna?
• Neurotyk to typ melancholika. Sprawdź, jak sobie poradzić z neurotykiem.
• Zalękniony, niepewny siebie - oto niektóre cechy neurotyka.