Niebieskie oczy, grupa krwi 0 oraz rude włosy to cechy recesywne

Cecha recesywna ujawnia się tylko wtedy, kiedy dana osoba odziedziczyła po rodzicach dwa recesywne warianty jednego genu. Do cech recesywnych należą m.in. niebieskie oczy, rude włosy. W ten sposób dziedziczy się także albinizm oraz mukowiscydozę.

Cechy recesywne sprzężone z płcią, np. daltonizm, zapisane są na chromosomach płciowych. Podwójny chromosom X sprawia, że kobiety mogą przekazywać te cechy, mimo że nie ujawniają się one u nich samych.

Prawo Mendla i krzyżówki genetyczne

Informacje o tym, jakie cechy (m.in. wyglądu i temperamentu) dana osoba odziedziczy po swoich rodzicach zapisane są w genach. Każdy gen ma swoje miejsce na chromosomie. Człowiek ma 23 pary chromosomów, przy czym 22 pary są identyczne, a jedna para to chromosomy płciowe: X i Y. U kobiet na ogół występują dwa chromosomy X, u mężczyzn X i Y. Każdy gen na jednym z danej pary chromosomów ma swój odpowiednik na drugim chromosomie. Oba warianty danego genu nazywane są allelami.

Zgodnie z prawem Mendla każdy allel w parze może być dominujący (A) lub recesywny (a). Prowadzi to do trzech możliwych kombinacji:

• a-a,
• A-A,
• a-A.

Rodzaj kombinacji, który występuje u danej osoby, determinuje to, czy ujawnią się u niej pewne cechy zapisane w genach, czy też nie.

Definicja cechy recesywnej oraz jej przykłady

Cechę recesywną można zdefiniować jako taką, która zapisana jest w recesywnym wariancie genu. Cechy recesywne ujawniają się tylko wtedy, kiedy oba allele w danej parze są recesywne. Jeżeli dziecko odziedziczy po rodzicach tylko jedną kopię genu recesywnego, stanie się nosicielem zapisanej w nim cechy, ale nie ujawni się ona u niego. Jeżeli zarówno ojciec, jak i matka są nosicielami genu recesywnego, istnieje 25% szans, że u ich dzieci ujawni się dana cecha i 50% szans, że staną się jej nosicielami. Cecha ta może ujawnić się w kolejnych pokoleniach.

Przykładami cech recesywnych są:

• niebieskie oczy,
• rude włosy,
• przyrośnięty płatek ucha,
• grupa krwi 0.

Do chorób przekazywanych w sposób recesywny należą m.in.:

• mukowiscydoza,
• albinizm,
• alkaptonuria
• niedokrwistość sierpowatokrwinkowa (anemia sierpowata),
• talasemia,
• galaktozemia,
• choroba Taya-Sachsa.

Cecha recesywna sprzężona z płcią

Kobiety wyposażone są w dwa chromosomy XX. Jeśli na jednym z nich znajduje się gen uszkodzony, jego kopia na drugim chromosomie przejmuje jego funkcje. To sprawia, że kobiety mogą być nosicielkami niektórych cech i przekazywać je dzieciom, mimo że cechy te nie ujawniają się u nich samych. U mężczyzn, którzy odziedziczyli jeden gen, na ogół wystarcza on, aby zapisana w nim cech ujawniła się.

Przykładami chorób i zaburzeń, które można w ten sposób odziedziczyć, są m.in.:

• dystrofia mięśniowa Duchenne'a,
• zespół niewrażliwości na androgeny,
• dystrofia mięśniowa Beckera,
• ślepota barw (daltonizm),
• zespół łamliwego chromosomu X,
• hemofilia A i B,
• zespół Kabuki,
• zespół Retta.